Χώρα με θεσμούς ευθύνης. Κοινωνία με όραμα και συνείδηση.

Η προσπάθεια του ΠΑΣΟΚ να ενισχύσει τους αυτοδιοικητικούς θεσμούς έχει μείνει ημιτελής, παρά τις μεγάλες τομές και την ιδιαίτερη αναβάθμιση του ρόλους τους. Η αναμόρφωση τους, στη χώρα μας, οφείλει να έχει πολλά επίπεδα, αφού εξακολουθούν να υπάρχουν περιορισμοί ή επικαλύψεις στις αρμοδιότητες, έλλειψη πόρων, ασφυκτικός έλεγχος της χρηματοδότησης από το κεντρικό κράτος και έλλειψη ενημέρωσης και ελέγχου από τους πολίτες για το έργο των τοπικών αρχόντων.

Μια ριζική αναμόρφωση του μοντέλου διοίκησης-αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα περνάει υποχρεωτικά από την αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης και από την Αναθεώρηση του Συντάγματος.
Με την παράλληλη θεσμοθέτηση του τρίτου βαθμού αυτοδιοίκησης και την κατοχύρωση αυτοτελών πόρων για όλους τους βαθμούς αυτοδιοίκησης, μπαίνουν οι βάσεις για μια πραγματικά διαφορετική οργάνωση της χώρας και δίνεται μια νέα ώθηση στην αναπτυξιακή της στρατηγική.

Η Αναθεώρηση του Συντάγματος θα συμβάλει στην κατεύθυνση της διαφορετικής οργάνωσης του κεντρικού Κράτους, στην διαμόρφωση πλαισίου για τον Γ' Βαθμό Αυτοδιοίκησης και στην δυνατότητα εκχώρησης αποφασιστικών αρμοδιοτήτων στην αυτοδιοίκηση σε διάφορα ζητήματα.

Η συγκρότηση αιρετών περιφερειών θα συμβάλει στην ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων κάθε περιφέρειας και στην αξιοποίηση τους σε ένα αποκεντρωμένο και αυτοτελή αναπτυξιακό σχεδιασμό. Παράλληλα θα φέρει πιο κοντά στους τοπικούς κοινωνικούς φορείς τις αποφάσεις στρατηγικού χαρακτήρα που τους αφορούν.

Η αποσαφήνιση-κωδικοποίηση της νομοθεσίας θα συμβάλει να εξαλειφθούν οι εκατοντάδες επικαλύψεις μεταξύ Δήμων, Νομαρχιών και Υπουργείων που εμποδίζουν τόσο την λήψη αποφάσεων, όσο και τον ουσιαστικό έλεγχο των πράξεων ή παραλείψεων της διοίκησης. Είναι π.χ. τραγικός άλλο φορέας να δίνει και να αφαιρεί άδειες λειτουργίας καταστημάτων, άλλος να ασκεί έλεγχο/καταγραφή παραβάσεων, άλλος να είναι αρμόδιος να επιβάλει κυρώσεις και άλλος να τις εγκρίνει-υλοποιεί.

Η αυτοτελής χρηματοδότηση θα ενισχύσει την οικονομική αυτονομία των οργανισμών αυτοδιοίκησης, αλλά κυρίαρχα θα τις καταστήσει πραγματικά υπεύθυνες για την αξιοποίηση των πόρων των πολιτών και θα αποδυναμώσει τις δικαιολογίες αποποίησης ευθυνών που χρησιμοποιούν πολλοί αιρετοί άρχοντες.

Η ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν πρέπει όμως να σημαίνει ασυδοσία, ούτε βέβαια ένταση των περιφερειακών ανισοτήτων. Είναι ευθύνη της κεντρικής διοίκησης να ασκεί έλεγχο νομιμότητας (έστω και δειγματοληπτικά), καθώς και έλεγχο αποτελεσματικότητας.
Είναι σημαντικό τα χρήματα του πολίτη να πιάνουν τόπο και να μην ξοδεύονται σε έργα βιτρίνας, ή σε έργα που επιφέρουν κέρδη σε συγκεκριμένες ομάδες επιχειρηματικών (καφετέριες, bars) ή επιβαρύνουν το περιβάλλον (τσιμεντοποίηση, ακατάσχετη πλακόστρωση, κυκλοφοριακό, «αξιοποίηση» αιγιαλού, κλπ).

Ειδικά στον τομέα του περιβάλλοντος και της διασφάλισης των φυσικών πόρων η κεντρική διοίκηση πρέπει να έχει ισχυρό λόγο σε περίπτωση παρεκκλίσεων από εθνικού επιπέδου σχεδιασμούς-δεσμεύσεις (διαχείριση απορριμμάτων-αποβλήτων, βιολογικοί καθαρισμοί, κλπ).
Επίσης η κεντρική διοίκηση οφείλει να συμβάλει και στην ενημέρωση των πολιτών και τις διαδικασίες κοινωνικού ελέγχου και διαβούλευσης που η πλειοψηφία των αιρετών συνήθως αποφεύγει. Η κεντρική διοίκηση πρέπει να συμβάλει ώστε τα εργαλεία πληροφόρησης και οι αντίστοιχες τεχνολογίες πληροφορικής να γίνουν προσβάσιμες στους πολίτες και μοναδικό εργαλείο διοίκησης/διαχείρισης από τους Δήμους.

Οι προτάσεις του ΠΑΣΟΚ για την “κοινοβουλευτικοποίηση” της λειτουργίας των δημοτικών συμβουλίων, αλλά και για την αναμόρφωση των υπολοίπων οργάνων των ΟΤΑ, είναι ιδιαίτερα σημαντική και θα πρέπει σύντομα να αρχίσει να εφαρμόζεται πιλοτικά σε Δήμους, όπου θα μπορούσε να αποδώσει, ιδιαίτερα στον τοπικό προγραμματισμό και την διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων.

Στην χώρα μας δυστυχώς το Κράτος δεν έχει ολοκληρώσει μια σειρά σημαντικών θεσμών και κανονιστικών πλαισίων με αποτέλεσμα μια «ανεκτική» τοπική αυτοδιοίκηση και άλλα τοπικά συμφέροντα να μπορούν να παρανομούν.
Η έλλειψη κτηματολογίου, δασολογίου, καθορισμού χρήσεων γης, οριοθέτησης χώρων για βιομηχανικές-βιοτεχνικές ή οχλίζουσες δραστηριότητες, σχεδίων πόλης, οριοθέτησης αιγιαλού και ποταμών, βιότοπων, κλπ και σειράς άλλων βασικών εργαλείων για μια σύγχρονη χώρα, διαμορφώνουν ένα πλαίσιο όπου η «ανοχή» σε κάθε παρανομία ή αυθαιρεσία γίνεται κανόνας.

Έτσι είναι απαραίτητο, είτε η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση (όταν θεσμοθετηθεί), είτε η κεντρική διοίκηση προς το παρών, να ολοκληρώσει σε σύντομο χρόνο όλες εκείνες τις ενέργειες που απαιτούνται για την οργάνωση ενός σοβαρού και σύγχρονου κράτους. (Σε αυτό τον τομέα εντάσσονται το θεσμικό πλαίσιο για τα δικαιώματα των πολιτών, την αποδοτικότερη λειτουργία της δικαιοσύνης και των ανεξάρτητων αρχών και τα εργαλεία ηλεκτρονικής διακυβέρνησης).

Τέλος ο Δήμος πρέπει να έχει ισχυρό ρόλο ελέγχου και επιβολής ποινών σε ζητήματα προστασία του καταναλωτή και γενικά λειτουργία εμπορικών καταστημάτων παντός είδους

Η άσκηση πολιτικής σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας πρέπει να έχει σαν επίκεντρο δυο δομές, το σχολείο και τη γειτονιά-συνοικία (και σε μεγάλα αστικά κέντρα και τον χώρο εργασίας). Σε αυτά τα κύτταρα οφείλονται να λαμβάνονται όλες οι σημαντικές αποφάσεις για την καθημερινότητα του πολίτη. Επίσης σε αυτό το επίπεδο μπορούν να ασκηθούν αποτελεσματικά η κοινωνική πολιτική και η πολιτική πρόνοιας.

Προγράμματα προληπτικής ιατρικής, αγωγής υγείας, οικογενειακών προγραμματισμού/συμβούλων, βοήθειας στο σπίτι, αντιμετώπισης της οικογενειακής-σχολικής ή άλλης μορφής βίας, η καλλιέργεια του αθλητισμού, του πολιτισμού και των τεχνών, προγράμματα κοινωνικής εργασίας, κοινωνικής επανένταξης, επαγγελματικής κατάρτισης-δεύτερης ευκαιρίας-διαβίου εκπαίδευσης, κλπ πρέπει να υλοποιούνται και να συντονίζονται σε αυτά τα δυο κύτταρα.

Δυστυχώς στη χώρα μας χρειάζονται ακόμα να γίνουν και σειρά έργων που έχουν να κάνουν με την ποιότητα ζωής και την ασφάλεια των πολιτών τα οποία ξεπερνούν τις δυνατότητες μιας γειτονιάς ή ενός Δήμου.
Οι ελλείψεις που αντιμετωπίζουν διάφορες περιοχές σε βασικά ζητήματα υποδομής (επαρκές ποιοτικό πόσιμο νερών, υποδομές διαχείρισης απορριμμάτων, αποχετευτικό δίκτυο-βιολογικός καθαρισμός, ασφαλές-πλήρες, οδικό δίκτυο, δίκτυο άρδευσης/αντιπλημμυρικής προστασίας, αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας/εξοικονόμηση φυσικών πόρων και πολλά άλλα ζητήματα που λέμε ότι σχετίζονται με τη «νοοτροπία» του έλληνα, απαιτούν συγκροτημένες και υπεροπτικής εμβέλειας πολιτικές.

Σε αυτό τον τομέα η αιρετή περιφερειακή αυτοδιοίκηση μαζί με το κεντρικό κράτος έχουν πολύ δρόμο ακόμα να διανύσουν.
Τέλος προκειμένου ένα τέτοιο αποκεντρωμένο θεσμικό πλαίσιο να μπορέσει να λειτουργήσει χρειάζεται να ενισχυθεί η κοινωνική ευθύνη-υπευθυνότητα των πολιτών.
Κομβικός είναι ο ρόλος της παιδείας σε ένα τέτοιο ζήτημα, αφού μιλάμε ουσιαστικά για μια αλλαγή νοοτροπίας των ελλήνων. Ο ρόλος του σχολείου και της οικογένειας σε προγράμματα καλλιέργειας της κοινωνικής συνείδησης-ευθύνης στο σχολείο, την οικογένεια, την γειτονιά και τον χώρο εργασίας- είναι κρίσιμη.

Όλα αυτά μαζί μπορούν να συμβάλουν όχι απλά σε μια ακόμα θεσμική μεταρρύθμιση, αλλά σε μια ανασύνταξη της ελληνικής κοινωνίας και των δυνάμεων της. Όλα αυτά μαζί πρέπει να συνοδεύονται από ένα όραμα ανάτασης, που θα βγάζει την χώρα μας από την μιζέρια, τον ωχαδερφισμό, το βόλεμα και την «αρπαχτή». Φυσικά ο ρόλος των πολιτικών «ταγών» που θέλουν να προσφέρουν και όχι να "καρπωθούν" είναι κρίσιμος.

Οι θέσεις του ΠΑΣΟΚ συνολικά για την αλλαγή του πολιτικού συστήματος και την καταπολέμηση της διαπλοκής πρέπει να ενταχθούν και στο θεσμικό πλαίσιο για την αποκέντρωση. Πέρα από τα μεγάλα "συγκροτήματα" και τα "κατεστημένα" υπάρχουν και δεκάδες μεγάλα ή μικρά συμφέροντα σε κάθε Νομό και Δήμο...