Για μια απελευθέρωση από το πελατειακό κεντρικό κράτος

Οι εξαγγελίες για αποκέντρωση εξουσιών και αρμοδιοτήτων, παραμένουν γράμμα κενό. Μακροχρόνια προβλήματα του θεσμού, όχι μόνο δεν επιλύθηκαν, αλλά διογκώθηκαν με αποτέλεσμα να έχουν μετατραπεί πια σε βραχνά για την ομαλή λειτουργία των Νομαρχιών. Το ζήτημα της ορθής, αποκεντρωμένης και αποτελεσματικής λειτουργίας της Αυτοδιοίκησης, είναι ζήτημα δημοκρατικό, είναι ζήτημα αναπτυξιακό, είναι ζήτημα κοινωνικό, είναι ζήτημα εθνικό, πατριωτικό.

Χρειάζεται ένας συνολικός επανασχεδιασμός, η αναδιοργάνωση του κράτους, ούτως ώστε το πολιτικό σύστημα και οι κοινωνικές δυνάμεις να απελευθερωθούν από τις δουλείες μιας συγκεντρωτικής, γραφειοκρατικής και πελατειακής κεντρικής διοίκησης, που είναι μακριά από τις πραγματικές ανάγκες του πολίτη. Εννοείται ότι, αυτή η μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση, είναι αδιανόητη και θα μείνει απραγματοποίητη, χωρίς την επίλυση του προβλήματος της χρηματοδότησης και των πόρων, που πρέπει να έχει η Αυτοδιοίκηση.

Στόχος είναι να γίνουν πιο αντιπροσωπευτικοί, πιο λειτουργικοί, οι αυτοδιοικητικοί θεσμοί. Να συμμετέχουν και οι πολίτες ενεργά, μέσα από την Αυτοδιοίκηση, για όλες εκείνες τις αναγκαίες αλλαγές, ώστε να απελευθερωθούν οι παραγωγικές δυνάμεις και να δημιουργηθεί μια νέα βάση ανάπτυξης για την περιφέρεια, μέσα από την αειφορία, την κοινωνική συνοχή και την περιβαλλοντική προστασία.

Πρέπει ν’ αλλάξει το αναπτυξιακό μοντέλο, να χαραχθεί μια νέα εθνική στρατηγική, που θα βασισθεί σε μια μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση. Η ποιότητα της παιδείας, η σύνδεσή της με την περιφερειακή ανάπτυξη, με τις τοπικές ανάγκες, με τον πολιτισμό, με τον αθλητισμό, με θέματα πρόληψης στην υγεία, είναι θέματα αναδιοργάνωσης και αποκέντρωσης του κράτους. Ζητήματα για μια κοινωνία της αλληλεγγύης, για τη ποιότητα της πρόνοιας, της περίθαλψης, είναι βαθύτατα θέματα αναδιοργάνωσης και αποκέντρωσης του κράτους. Η «πράσινη οικονομία», η προστασία των δασών, των παραλιών, του φυσικού πλούτου, η ανάπτυξη του εθελοντισμού, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ζωντανή και ισχυρή τοπική κοινωνία. Η καθημερινή ποιότητα της ζωής των πολιτών, η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, της πελατειακής αντίληψης, της διαφθοράς, η εμπέδωση της διαφάνειας, είναι βαθύτατα θέματα δημοκρατίας, αποκέντρωσης, μεταφοράς εξουσίας και πόρων στην περιφέρεια.

Η δυνατότητά μας γρήγορης προσαρμογής στις εξελίξεις, γρήγορης αντίδρασης, γρήγορων αντανακλαστικών, σε μια εποχή παγκόσμιας οικονομίας, με τεράστια προβλήματα, από το περιβάλλον μέχρι τη λαθρομετανάστευση, μέχρι τις αλλαγές στις τιμές της ενέργειας, μέχρι την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας, δεν μπορεί να γίνει από ένα γραφειοκρατικό, αρτηριοσκληρωτικό συγκεντρωτικό κράτος.

Μια νέα εθνική στρατηγική για την Αυτοδιοίκηση θα σημαίνει ότι οι αυτοδιοικητικοί θεσμοί πρέπει να μεταβληθούν σε θεσμούς οργάνωσης και απελευθέρωσης τοπικών κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων, αρχίζοντας από την οργάνωση των δικτύων, με τις τεχνολογικές δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη εποχή, συνεχίζοντας με την σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγή και φτάνοντας στο μέσο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της περιφερειακής ανάπτυξης, και της υποδομής που η περιφερειακή ανάπτυξη προϋποθέτει, είτε για να εξασφαλίσει την κοινωνική συνοχή, είτε για την παροχή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, όπως της υγείας, της πρόνοιας, του πολιτισμού, της επαγγελματικής κατάρτισης.

Αποκέντρωση . Μια λέξη που μπήκε έντονα στο λεξιλόγιο της πολιτικής μας ζωής κυρίως μετά τη μεταπολίτευση και κυριότερα από το 1981. Από τότε μέχρι σήμερα , εκατοντάδες νομοθετήματα , αποφάσεις , αναπτυξιακοί νόμοι , αυτοδιοικητικές μεταρρυθμίσεις και πολλά άλλα έγιναν στο όνομα της αποκέντρωσης, αλλά στην πραγματικότητα η εξουσία συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στο κέντρο.

Συχνά παρουσιάζονται φαινόμενα αποκεντρωτικής μανίας , όπως η ίδρυση πανεπιστημίων σε κάθε νομό της χώρας ή τα κίνητρα στη βιομηχανία εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης που τελικά μάλλον το αντίθετο αποτέλεσμα είχαν παρά την αποκέντρωση προώθησαν. Τα παραδείγματα δεν είναι τυχαία. Το πρώτο είχε σαν αποτέλεσμα να υπάρχουν πανεπιστημιακά ιδρύματα με λιγότερους από 1000 φοιτητές σε μια πόλη, πράγμα αδιανόητο για την σωστή λειτουργία αυτών των ιδρυμάτων. Τι βιβλιοθήκες, εστίες και υποδομές, τι επιστημονικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ Σχολών μπορεί να έχει ένα πανεπιστημιακό τμήμα που είναι μικρότερο από ένα μέσο Γυμνάσιο-Λύκειο?

Το δεύτερο στηρίχτηκε στην λανθασμένη λογική ότι αν μια βιομηχανία δεν εγκατασταθεί στην Αττική , αν της δοθούν κίνητρα θα πάει στον Έβρο. Αυτό βέβαια , που έτσι κι αλλιώς δεν ίσχυε ποτέ , στην σημερινή παγκοσμιοποιημένη εποχή των φτηνών μεταφορικών, των μηδαμινών δασμών και παγκόσμιας διαφήμισης , οδηγεί τις βιομηχανίες να επιλέγουν περιοχές καθαρά αστικές και προπάντων με κάθε είδους υποδομές που τους είναι απαραίτητες. Και μιας και η χώρα μας δεν είναι μια «βιομηχανική» χώρα ,ούτε και πρόκειται να γίνει τώρα , να θυμίσουμε ότι και οι βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και υπηρεσιών επιλέγουν μεγάλες και καλά οργανωμένες πόλεις για εγκατάσταση , όπως π.χ. το Σαν Φρανσίσκο και η Βοστόνη στην Αμερική ή το Λονδίνο και η Βαρκελώνη στην Ευρώπη.

Πέρα από τα συγκεκριμένα παραδείγματα θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και τα πραγματικά στοιχεία , πριν προχωρήσουμε παραπέρα σε διάλογο και προτάσεις για την αποκέντρωση. Στο Λεκανοπέδιο Αττικής ζει σήμερα το 39% του πληθυσμού της χώρας το οποίο παράγει το 45% του ΑΕΠ και πληρώνει το 60% των φόρων.

Παρόλα αυτά η Αθήνα , ακόμη και σήμερα , μετά την Ολυμπιάδα, έχει τις πιο ελλιπείς υποδομές σε σχέση με παρόμοιας οικονομικής στάθμης πόλεις του εξωτερικού! Συγκρίνετε με την Μαδρίτη (το δεύτερο μεγαλύτερο δίκτυο μετρό στην Ευρώπη), με την Βαρκελώνη, με την Λισσαβόνα ή την Ρώμη ακόμα και την Κωνσταντινούπολη και η σύγκριση βαίνει πάντα δραματικά κατά της ελληνικής πρωτεύουσας.

Όλα τα παραπάνω δεν τα αναφέρω επειδή είμαι «αθηνόφιλος» , το αντίθετο τα παραθέτω για να κατανοήσουμε καλύτερα το πρόβλημα, για να εντοπίσουμε σωστότερα τι πάει λάθος με την πολιτική της αποκέντρωσης στην Ελλάδα.

Τα ερωτήματα είναι πολλά και πρόθεση και ευχή μας είναι σε αυτήν την συζήτηση να απαντηθούν όσο το δυνατόν περισσότερα. Παραθέτω μερικά για να ανοίξει ο διάλογος.
1. Ποιος είναι ο σωστός ορισμός της αποκέντρωσης της εξουσίας ?
2. Γίνεται αποκέντρωση ή αποσυγκέντρωση τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ?
3. Ποιος είναι ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στην αποκέντρωση της εξουσίας?
4. Πόσο ισχυρή πληθυσμιακά, θεσμικά και οικονομικά πρέπει να είναι μια βαθμίδα αυτοδιοίκησης ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην αποκέντρωση?
5. Πόσο σημαντικό είναι για την ελληνική περιφέρεια να ακολουθεί το “ think globally , act locally “ ?
6. Με ποιους τρόπους διασφαλίζεται και ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών σε μια ουσιαστική αποκέντρωση?
7. Γιατί η μεταφορά πόρων στην τοπική αυτοδιοίκηση δεν είναι η πανάκεια της αποκέντρωσης?
8. Κατά πόσο μπορεί η αποκέντρωση της εξουσίας να κτυπήσει το τρίπτυχο «γραφειοκρατία – διαφθορά – ανικανότητα» του σημερινού αθηνοκεντρικού κράτους ?
9. Τέλος , ποιο είναι το όραμα ανάπτυξης για την Ελλάδα του 21ου αιώνα , πόσο σημασία πρέπει να δοθεί στην προστασία του περιβάλλοντος , στην αειφορία , στις υποδομές , στον πολιτισμό , την υγεία και την παιδεία , ώστε να καταστεί αναγκαία , αλλά και να γίνει ουσιαστική η αποκέντρωση της εξουσίας ?

Δεν θα δώσω σήμερα εγώ απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Δίνω απλά τις αφορμές για διάλογο. Θα ήθελα να ακουστούν σκέψεις πολιτών και από το κέντρο και από την περιφέρεια. Θα προσπαθήσουμε να παραθέσουμε και την εμπειρία από το εξωτερικό με συγκεκριμένα παραδείγματα.
Ας θέσουμε όμως μια βασική αρχή στην συζήτηση.

Στο αντιπροσωπευτικό μας σύστημα ή κάθε μορφής εξουσία έχει θεωρητικά μια και μόνη δημοκρατική νομιμοποίηση : εκείνη που παίρνει από τον πολίτη που την εκλέγει με την ψήφο του.

Αν θέλουμε να πετύχουμε ουσιαστική αποκέντρωση , θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι ο πολίτης δεν θα εκλέγει μόνο αυτούς που θα ασκούν εξουσία αλλά θα τους ελέγχει , θα συναποφασίζει για θέματα του άμεσου ενδιαφέροντος του , θα είναι συνυπεύθυνος για την εφαρμογή τους , θα «ασκεί» επομένως εξουσία και ο ίδιος μέσα από νέες , καινοτόμες και διαφανείς συμμετοχικές διαδικασίες.

Με δυο λέξεις, συμμετοχική δημοκρατία και αποκέντρωση είναι δύο έννοιες αλληλοσυμπληρούμενες και καμιά από τις δύο δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς την άλλη.

ΟΛΑ ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΜΕ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΟΛΟΥΣ.
Θεσμοποιημένο με νόμο, με έλεγχο από τον κάθε πολίτη. Αυτό χρειάζεται. Αυτό σημαίνει διαφάνεια και καταπάτηση της διαφθοράς. Για οτιδήποτε δημόσιο έγγραφο, για αναθέσεις δημόσιων έργων, για προσλήψεις στο δημόσιο, για οποιαδήποτε επιχορήγηση από οποιοδήποτε δημόσιο φορέα προς κάθε κατεύθυνση, όλα τα δημόσια έγγραφα, των Υπουργείων, της τοπικής αυτοδιοίκησης, του τέταρτου πλαισίου στήριξης.
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΠΑΝΤΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ. ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΑΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΑΟ. ΜΕ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΠΟΙΟΥΣ ΤΟΝ ΚΑΤΑΠΑΤΑΝΕ.

Agapi κανείς δεν θα διαφωνήσει με τη δημοσιοποίηση στο Διαδίκτυο όλων των εγγράφων. Και με κάθε βεβαιότητα μπορεί να διασφαλίσει τον έλεγχο από τους πολίτες. Υπάρχουν όμως και ορισμένα ζητήματα που θα πρέπει να επιλυθούν ώστε το μέτρο να είναι αποτελεσματικό:

* Ψηφιακό χάσμα: Το γρήγορο Internet και οι ευρυζωνικές υποδομές να είναι δημόσιο αγαθό με χαρακτηριστικά καθολικής υπηρεσίας. Χρειάζεται το φθηνό, γρήγορο Διαδίκτυο, τώρα και για όλους, για να αποφευχθεί το ψηφιακό χάσμα και να αντιμετωπιστεί ο ψηφιακός αναλφαβητισμός. Με έμφαση στην ανοιχτή χρήση των υποδομών, με την εξασφάλιση πρόσβασης με μικρό τίμημα για όλους.

* Παραθυράκια στη νομοθεσία: Να είναι ξεκάθαρο για ποια Δημόσια έγγραφα μιλάμε, ώστε και να μην υπάρχουν παραθυράκια και εμπλοκή με γραφειοκρατικές διαδικασίες ποια δημοσιοποιούνται και ποια όχι και να χρειάζεται και επιδιαιτητής για να λύσει το πρόβλημα. Η Γραφειοκρατία είναι μάνα στο να βρίσκει τρόπους να καθυστερεί και να μην υλοποιεί.

* Ιστοτόποι: Δημιουργία Ιστοτόπων όπου θα αναρτώνται τα δημόσια έγγραφα, που θα είναι ευέλικτοι, χρηστικοί και φιλικοί στο χρήστη.

Think different,
Εννοείται πως όλα αυτά πρέπει να είναι αυτονόητα για μια διαφάνεια επί της ουσίας.

τωρα συγχωρέστε με που θα είμαι λίγο εκτός θέματος , αλλά πείτε μου σας παρακαλώ. Ωραία όλα αυτά για την προσβαση στη δημόσια πληροφορία και την αξιοποίηση του διαδικτύου. Μήπως πρέπει πρώτα να λύσουμε πιο "αυτονόητα" πράγματα ? Όπως για παραδειγμα την (γραφειοκρατική 2 αιώνων τώρα) λογική του "γνήσιου της υπογραφής" σε δημόσια έγγραφα και το "ακριβές αντίγραφο" ? έχουμε καταλάβει ότι είμαστε ίσως η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που διατηρεί ακόμη τέτοιες συνήθειες της εποχής των σπηλαίων?

Θα ήθελα να συμβάλλω στη συζήτηση αυτή λέγοντας πως η πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα δυσχεραίνεται μεν από τη διείσδυση του διαδικτύου, αλλά θα μπορούσε να διευκολύνεται απλά από την πρόσβαση στα ΚΕΠ. Και αυτό δεν είναι παρά ένα μόνο παράδειγμα. Νομίζω πως πρέπει να διακρίνουμε ανάμεσα στα εμπόδια (που είναι υπαρκτά) και τις δικαιολογίες που είναι απαράδεκτες. Μέχρι σήμερα, τα εμπόδια χρησιμοποιούνται ως δικαιολογίες. Νομίζω πως πρέπει να γίνονται αφορμές για δράση. Μεμονωμένοι πολίτες το κάνουν ήδη. Πχ το ιστολόγιο tilaphos.blogspot.com δημοσιεύει χάρτες με τις καμένες περιοχές και αξίζει τον έπαινο μας. Σαν κι αυτό υπάρχουν κι άλλα. Αλλά αυτό που κάνει ΑΝΕΞΟΔΑ (αν εξαιρέσουμε τον όχι αμελητέο χρόνο του εν λόγω ιστολόγου) ένας πολίτης, ΟΦΕΙΛΕΙ να το κάνει η πολιτεία.
Γι αυτό θα αναρτήσω σαν ξεχωριστό θέμα ένα κείμενο για την πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα, ελπίζω ενημερωτικό, για να ενισχύσουμε το διάλογο.

Stefane, Μας μίλησες για συμμετοχική δημοκρατία και έλεγχο. Πως αλλιώς μπορεί να γίνει?
Κατά την γνώμη μου, πολλά πρέπει να γίνουν, πιο σημαντικό απ’όλα είναι ο έλεγχος της εξουσίας από τον λαό. Μόνο έτσι συμμετέχει.
Πολιτική "συμμετοχή" . Η "συμμετοχή" δεν είναι δημοκρατία, δημοκρατία είναι "αρχειν και άρχεσθαι", όχι απλώς μετέχω των κοινών.
Εμείς πρέπει να αποφασίζουμε για όλα τα σημαντικά θέματα του τόπου, για τους νόμους, κλπ. Με δημοψήφισμα, που θα γίνει μετά από ζύμωση, σε όλα τα ΜΜΕ και με συζητήσεις σε όλα τα επίπεδα. Να έχουμε Κρίση και να ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΜΕ για ΜΑΣ. Όχι να αποφασίζουμε μια μόνο μέρα στα τέσσερα χρόνια σε ποιον θα δώσουμε λευκή επιταγή.
Θα ήθελα να δω και έναν οικοδόμο, εργάτη, αγρότη, νοικοκυρά η άνεργος να είναι έστω και μεσαίο στέλεχος. Γιατί αυτοί είναι που ξέρουν καλύτερα απ’όλους τι αλλαγές θέλει ο κόσμος. Και μπορούν να κάνουν την Πολιτική αυτό που πρέπει να είναι: Λειτούργημα. Είναι αυτοί που δεν φοβούνται τα δύσκολα και μιλάνε την γλώσσα της Αλήθειας. «Διανοούμενοι» γεμάτος ο τόπος, μέχρι στο ΚΚΕ, με «πολιτικό λόγο». Όπως και «οικονομικά ανεξάρτητους» που θέλουν και άλλο…(οικονομικό). Και δείτε την κατάντια.
Έτσι μπορεί να γίνει και αποκέντρωση έμπρακτα. Και συμμετοχή ΟΛΩΝ ΠΑΝΤΟΥ.
Έτσι θα καταλάβει ο κόσμος ότι δεν είμαστε «μια από τα ίδια».
Κατά τα άλλα, συμφωνώ ότι η συμμετοχική δημοκρατία και αποκέντρωση είναι δύο έννοιες αλληλοσυμπληρούμενες και καμιά από τις δύο δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς την άλλη. Εξήγησα όμως τι είναι συμμετοχική δημοκρατία.