Η εκπροσώπηση ως μέσον για την εμβάθυνση της Δημοκρατίας

Είναι ολοφάνερο ότι τα χαρακτηριστικά της ‘νέας’ παγκόσμιας κοινωνίας έχουν αλλάξει καθοριστικά τα τελευταία χρόνια και ότι η αλληλεξάρτηση του ενός κράτους από το άλλο τείνει να γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Άλλωστε, αν υπάρχει μια θετική πλευρά σε αυτό που λέμε «παγκοσμιοποίηση» είναι αυτό: Η απόλυτη ανάγκη συνεργασίας έστω κι αν είμαστε διαφορετικοί. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας έννοιες όπως, ο χώρος και ο χρόνος, η οικονομία και η πολιτική, η επιστήμη και η τέχνη τροποποιούνται αναλόγως και πάντως προς όφελος όχι του ενός αλλά των πολλών. Θα μου πείτε αυτό δεν συνέβαινε πάντα; Πιστεύω πώς σήμερα συμβαίνει ακόμα περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν γιατί αυτό που λέμε ‘πληροφορία’ έχει αστραπιαίες ταχύτητες και το δικαίωμα στην πληροφόρηση το έχουμε οι περισσότεροι.
Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, η δημοκρατία είναι, ίσως, η πιο δυναμική ιδέα του αιώνα. Κι αυτό γιατί ενώ σήμερα τα περισσότερα κράτη έχουν δημοκρατικό πολίτευμα, ο βαθμός της δημοκρατίας που έχει το καθένα από αυτά διαφέρει και μάλιστα με πολλές αποκλίσεις. Για παράδειγμα, όπως αναφέρει ο Giddens στο βιβλίο του «Ο κόσμος των ραγδαίων εξελίξεων» ο Βρετανός δεν καταλαβαίνει «πώς ο Αμερικάνος αντέχει να κυβερνάται από ανθρώπους που δεν θα τολμούσε ούτε στο όνειρό του να προσκαλέσει σε δείπνο;» κι από την άλλη ο Αμερικάνος αναρωτιέται «πώς ο Βρετανός ανέχεται να κυβερνάται από ανθρώπους που δεν τολμά ούτε να ονειρευτεί ότι θα τον προσκαλούσαν σε δείπνο;». Αυτό που διαφέρει είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως αυτά προκύπτουν μέσα από ιστορικούς και πολιτικούς όρους που το κάθε δημοκρατικό κράτος έχει δημιουργήσει. Πώς δηλαδή, ο πολίτης του κάθε κράτους αντιλαμβάνεται τη θέση του μέσα στην ισοπολιτεία. Στην Ελλάδα σήμερα συχνά δημιουργείται η εντύπωση ότι ο πολίτης αντιλαμβάνεται την «συμμετοχή» του στη δημοκρατία ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής του σε τηλεοπτικές εκπομπές και δελτία ειδήσεων. Έτσι, κάποιοι, κυρίως πολιτικοί, μονοπωλούν το φακό μήπως και από τις πολλές εμφανίσεις τους τελικά καταφέρουν, όχι τόσο να καταθέσουν την άποψή τους αλλά να μονοπωλήσουν το πρόγραμμα και να γίνουν αναγνωρίσιμοι. Για αυτούς η δημοκρατία φαίνεται να συμβαδίζει με μια ναρκισσιστική ιδεοληψία σε αντίθεση με τα ιδανικά και τις υπηρεσίες που θα έπρεπε να προσφέρουν μέσα από την στράτευσή τους στα Κοινά. Σε αυτά τα λεπτά που προσμετρά ο καθένας προκειμένου να γίνει διάσημος ‘συμβάλλουν’ οι παρουσιαστές-σχολιαστές που τα τελευταία χρόνια προσωποποιούν αντί να πληροφορούν, υπερτονίζουν αντί να καταγράφουν. Όσο για τη λεγόμενη δημοσιογραφική έρευνα…αυτή εκθέτει τα αποτελέσματά της σχεδόν πάντα χωρίς αντίλογο αφού κανείς δεν ολοκληρώνει, όπως συνηθίζουν να λένε. Το ερώτημα είναι αν με αυτό τον τρόπο διαμορφώνεται πολιτικός λόγος που ενισχύει τη δημοκρατία και τη διάθεση του πολίτη να συμμετάσχει σε θέματα που τον αφορούν άμεσα. Νομίζω ότι ο στοχαστικός πολίτης απογοητεύεται και φυσικά αποστασιοποιείται. Θεωρεί την πολιτική μάλλον ως μια διεφθαρμένη επιχείρηση στην οποία οι πολιτικοί εκπρόσωποι διαχειρίζονται τα δικά τους συμφέροντα αντί εκείνα των ψηφοφόρων. Ακολουθεί η απαξίωση και η αδιαφορία πράγμα που έχει αντίκτυπο στον τρόπο που το δημοκρατικό πολίτευμα καταξιώνεται μέσα από τη δυνατότητα που έχει η εμβέλεια της φωνής κάθε πολίτη που εκφράζεται ελεύθερα.
Η δημοκρατία φαίνεται ν’ ανθίζει μόνο σε γόνιμα εδάφη, τα οποία καλλιεργούνται για πολύ καιρό. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι ακόμα και αν η σχετική ελευθερία που έχουμε κατακτήσει, είναι προϊόν τριών αιώνων πολιτικών αγώνων, η εμβάθυνση της δημοκρατίας παραμείνει ζητούμενο. Ίσως γιατί η ελευθερία του λόγου είναι συνάρτηση μιας κουλτούρας που έχει να κάνει με τη σταθερότητα σε αξίες και με πλήρη ευθύνη του τι τελικά πρεσβεύει κατ’ εξοχήν εκείνος που μας εκπροσωπεί. Ο εκάστοτε άρχοντας τοπικής αυτοδιοίκησης, ο βουλευτής, ο υπουργός, ο συνδικαλιστής και σήμερα θα προσθέταμε και ο δημοσιογράφος. Η ρόλος δεν καταξιώνεται μέσα από τον τίτλο αλλά μέσα από την κουλτούρα που εμφορείται ο καθένας απ’ όλους αυτούς όσους εκπροσωπούν τα συμφέροντα του πολίτη. Χωρίς την καλλιέργεια αυτής της κουλτούρας με βασικό συστατικό το σεβασμό απέναντι στα δικαιώματα των άλλων, καταλήγουμε σε αυτόκλητους σωτήρες που βαυκαλίζονται μονολογώντας...Δυστυχώς, με αυτό τον τρόπο, πολλές φορές, οι πολίτες ‘διαπαιδαγωγούνται’ ανάλογα και διαμορφώνουν αντίστοιχες στάσεις στην καθημερινότητά τους. Το αποτέλεσμα, αργά ή γρήγορα θα πλήξει τους ίδιους ή τα παιδιά τους γιατί η αυθαιρεσία επεκτείνεται σαν μεταδοτική ασθένεια και τελικά επιστρέφει εκεί που δεν την περιμένεις. Ο εκδημοκρατισμός της δημοκρατίας εξαρτάται άμεσα από την ενίσχυση της κουλτούρας της κοινωνίας των πολιτών. Αυτή δεν οικοδομείται μόνο από την κορυφή προς τη βάση αλλά κυρίως αντίστροφα. Η κατάκτηση της ψήφου δεν είναι μια απλή στατική ενέργεια που τελειώνει με τις εκλογές. Ο πολίτης οφείλει και πρέπει να ελέγχει με ανάλογες δράσεις τους εκπροσώπους του σε όλους τους θεσμικούς φορείς άλλοτε συνεισφέροντας στο έργο τους και άλλοτε κριτικάροντας την ασυνέπεια ή την αδιαφορία τους.Μέσα από την ενημέρωση ο πολίτης κρίνει και τη θεσμική προσφορά των κομμάτων στην υπόθεση της δημοκρατίας. Κι αυτό γιατί τα κόμματα λειτουργούν αντιπροσωπευτικά των κοινωνικών ομάδων που εκπροσωπούν. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις παρατηρούμε ότι η διαφορά των δύο μεγάλων κομμάτων έχει σχεδόν μηδενιστεί. Τι σημαίνει αυτό για το ΠΑΣΟΚ; Είναι γεγονός ότι οι ευκαιρίες για το χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε μια περίοδο ήττας, είναι πολύ περισσότερες από εκείνες της κυβέρνησης. Αυτό συμβαίνει γιατί τα στελέχη του κινήματος έχουν περισσότερο χρόνο για αυτοκριτική και παρατήρηση των λαθών τη δικής τους διακυβέρνησης αλλά και της κυβέρνησης της Ν.Δ. από απόσταση. Τι ίδιες ευκαιρίες έχει, όμως, και ο ΄Έλληνας πολίτης που δεν είναι απλά ψηφοφόρος αλλά εκείνος ελέγχει και κρίνει τα λόγια και τα έργα των εκπροσώπων του.Όσοι συμμετέχουν από τα μέσα γνωρίζουν πολύ καλά το κόστος συλλογικής μνήμης και λήθης που εκφράζεται με λέξεις όπως «πολυσυλλεκτικότητα», «συμφιλίωση», «συνεργασία», «αυτοθυσία» «ομόνοια» κ.λ.π. Το ζητούμενο κι εδώ είναι η ευθύνη όλων όσων λέγονται αλλά κυρίως όσων τηρούνται στην πράξη. Κι αυτό γιατί δεν φτάνει κάθε φορά να φαινόμαστε αλλά και να είμαστε αυτοί που με τις δικές μας υπερβάσεις αναλαμβάνουμε να πάμε την χώρα μπροστά και ν’ αποκαταστήσουμε έννοιες όπως «πρόοδος», «μεταρρύθμιση», «επανίδρυση του κράτους» κ.α. από τη σημερινή διαστροφή τους. Θα μπορέσει αυτή η αίσθηση χρέους να ενδυναμώσει την αποφασιστικότητα του κινήματος παράλληλα με το αίσθημα ταπεινότητας που οφείλει να έχει ένα ηττημένο κόμμα εξουσίας; Αυτό το παράδειγμα δημοκρατίας περιμένει ο κόσμος από το κίνημα, αυτή την υπέρβαση περιμένει από τον κάθε υποψήφιο ξεχωριστά. Ας μην χρονοτριβούμε.